Από την Καλλιέργεια ως την Συγκομιδή της Φιστικιάς

Η φιστικιά είναι ένα αιωνόβιο καρποφόρο δέντρο που παράγει τα νόστιμα κελυφωτά φιστίκια. Η φιστικιά (Pistacia vera) στις περισσότερες περιπτώσεις αναφέρεται ως φιστικιά Αιγίνης, από τη διάσημη ποικιλία που καλλιεργείται στο νησί μας την Αίγινα. Ιστορικά, η καλλιέργεια της φιστικιάς στη χώρα μας ξεκίνησε πριν από δύο αιώνες στην Αίγινα και σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές. Να επισημάνουμε ότι όταν αναφερόμαστε στην καλλιέργεια της φιστικιάς μιλάμε για το δέντρο που παράγει φιστίκια με κέλυφος.

Η καλλιέργεια της φιστικιάς περιλαμβάνει διάφορες καλλιεργητικές τεχνικές.

Κλίμα:

Η φιστικιά είναι ένα δέντρο ξηροφυτικό που αναπτύσσεται καλύτερα σε κρύο, σύντομο χειμώνα, με λίγες βροχές και μακρύ ζεστό καλοκαίρι.

Φύτευση:

Η φύτευση των φιστικιών μπορεί να πραγματοποιηθεί σε διάφορους τύπους εδαφών, με προτίμηση σε μέσης σύστασης γόνιμα εδάφη πλούσια σε ανθρακικό ασβέστιο και με καλή αποστράγγιση. Αποφεύγουμε τη φύτευση σε πολύ όξινα εδάφη ή σε εδάφη υψηλής περιεκτικότητας σε άλατα. Η διαδικασία καλλιέργειας της φιστικιάς απαιτεί περίπου έξι χρόνια για να εισέλθει σε πλήρη παραγωγή και υποκείται στο φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας, όπου μια χρονιά με έντονη παραγωγή ακολουθείται από μια χρονιά με μειωμένη ή ακόμη και ελάχιστη παραγωγή.

Η διάταξη των φυτευτικών θέσεων γίνεται σε αποστάσεις 7×7 ή 6×6 μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη τη γονιμότητα του εδάφους. Σε εδάφη όπου οι δέντρα αναπτύσσονται περισσότερο, προτιμούμε μεγαλύτερες αποστάσεις. Έτσι, η φύτευση ανά 7 μέτρα σημαίνει περίπου 20 φιστικιές ανά στρέμμα, ενώ η φύτευση ανά 6 μέτρα αντιστοιχεί περίπου σε 28 φιστικιές ανά στρέμμα. Όσον αφορά την αναλογία φύτευσης αρσενικών και θηλυκών δέντρων φιστικιάς, προτείνεται να φυτεύουμε 1 αρσενικό δέντρο φιστικιάς για κάθε 7 θηλυκά δέντρα. Οι θέσεις φύτευσης των αρσενικών δέντρων φιστικιάς διατηρούνται ανακατεμένες στον χώρο, εξασφαλίζοντας τη διασπορά της γύρης σε όλη την έκταση του χωραφιού.

Πολλαπλασιασμός:

Η φιστικιά, ως καλλιεργούμενο δέντρο, παρουσιάζει έναν ξεχωριστό τρόπο αναπαραγωγής. Είναι δίοικο, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν αρσενικά δέντρα που φέρουν αρσενικά άνθη και θηλυκά δέντρα που φέρουν θηλυκά άνθη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρουσιάζεται το φαινόμενο της πρωτανδρίας, δηλαδή τα αρσενικά άνθη ωριμάζουν προτού τα θηλυκά, και επομένως απαιτείται τεχνητή επικονίαση για τη δημιουργία καρπών. Η τεχνητή επικονίαση πραγματοποιείται χειροκίνητα, καθώς συλλέγεται αρχικά η γύρη από τα αρσενικά άνθη, η οποία μπορεί να διατηρηθεί ακόμη και σε ψυγεία. Στη συνέχεια, στο κατάλληλο χρονικό σημείο, η γύρη απλώνεται πάνω στα θηλυκά άνθη προκειμένου να επιτευχθεί η επικονίαση και ο σχηματισμός καρπών.

Έδαφος:

Το όργωμα του χωραφιού γίνεται συνήθως 2 φορές το χρόνο, στα τέλη Οκτώβρη έως αρχές Απριλίου, ανάλογα με τις βροχές κάθε χρονιάς.

Άρδευση :

Η άρδευση αποτελεί κρίσιμη καλλιεργητική τεχνική, καθώς, παρά το γεγονός ότι η φιστικιά είναι ένα ξηροφυτικό είδος, εκδηλώνει αυξημένες ανάγκες σε ύδωρ κατά την περίοδο γεμίσματος του καρπού (Ιούνιος-Αύγουστος). Παρ' όλα αυτά, το υπερβολικό ποσό ύδατος μπορεί να προκαλέσει το κλείσιμο των καρπών. Για τον λόγο αυτό, συνιστάται η στάγδην άρδευση ή η χρήση μικροεκτοξευτήρων. Η φιστικιά είναι ανεμόφιλη και απαιτεί συστηματική άρδευση.

Λίπανση / Ψεκασμός:

Η φιστικιά χρειάζεται σημαντικές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, ιδίως άζωτο, κάλιο και μαγνήσιο, για την ορθή ανάπτυξη και καρποφορία της, στις αρχές της άνοιξης. Επιπλέον, μπορούμε να προσθέσουμε λίπασμα καλίου στις αρχές του καλοκαιριού και στην αρχή του σταδίου του γεμίσματος του καρπού. Οι φιστικιές λιπαίνονται κατά τους χειμερινούς μήνες, Ιανουάριο ή Φεβρουάριο, επιλέγοντας περίοδους με υψηλή βροχόπτωση.

Σαν επιπλέον μέτρο ενίσχυσης της παραγωγής, ο ψεκασμός με διαφυλλικό λίπασμα βορίου κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας αποδεικνύεται ευεργετικός. Οι ψεκασμοί διαρκούν από αρχές Δεκεμβρίου έως τα τέλη Μαΐου, πραγματοποιούνται 1-2 φορές και ενισχύουν την αντοχή των δέντρων σε επιβλαβείς εντόμους, προστατεύοντας έτσι την υγεία των καταναλωτών. Οι διαδικασίες λίπανσης και ψεκασμού πρέπει να εκτελούνται σύμφωνα με τις οδηγίες των γεωπόνων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης της περιοχής.

Κλάδεμα:

Το δέντρο της φιστικιάς χρειάζεται ελαφρύ κλάδεμα, το οποίο εκτελείται από τα τέλη Δεκεμβρίου έως τις αρχές Μαρτίου, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε δέντρου. Ο σκοπός αυτού του κλαδέματος περιλαμβάνει τη διατήρηση του σχήματος του δέντρου, την αφαίρεση ξερών κλαδιών και την ανανέωση του καρποφόρου ξύλου.

Ένα αυστηρό κλάδεμα μπορεί να επιφέρει μείωση της παραγωγής και αύξηση του ποσοστού κλειστών καρπών. Τα αρσενικά δέντρα δεν υφίστανται κλάδεμα, προκειμένου να διατηρήσουν αρκετό ύψος. Με αυτό τον τρόπο, τα αρσενικά δέντρα παραμένουν ψηλότερα από τα θηλυκά, προσφέροντας έτσι ευνοϊκότερες συνθήκες για την εύκολη και αποτελεσματική επικονίαση. Τα αρσενικά δέντρα υφίστανται κλάδεμα μόνο όταν η ανάπτυξή τους είναι υπερβολική και εμποδίζει την ανάπτυξη των θηλυκών δέντρων.

Σημαντικό είναι επίσης το ξεβλάστημα, γνωστό και ως ξεφυλλάρισμα, κατά το οποίο ο αγρότης αφαιρεί άγριους βλαστούς (κλαδία) που εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη του δέντρου.

Συγκομιδή και Επεξεργασία:

Την ποσότητα της σοδειάς κάθε έτους αρχίζουμε να τη διακρίνουμε τέλη Απριλίου, όταν ο καρπός αρχίζει να σχηματίζεται στα κλαδιά. Η συγκομιδή ξεκινά τον Αύγουστο, χρησιμοποιώντας τον παραδοσιακό τρόπο με ξύλινα κοντάρια-πανιά, και διαρκεί περίπου ένα μήνα, πραγματοποιώντας τη μία φορά μέσα σε ολόκληρο το χρόνο. Είναι απαραίτητο να γίνει η αποφλοίωση εντός λίγων ωρών, διότι το περικάρπιο μαυρίζει και, συνεπώς, και το ενδοκάρπιο.

Ο καρπός περνά στη διαδικασία του στεγνώματος, είτε φυσικά εκτίθεται στον ήλιο για περίπου 4 ημέρες, είτε υφίσταται τεχνητή ξήρανση σε ειδικά ξηραντήρια.